Văn bản (SGK)

 - Lặng lẽ Sa Pa khắc họa thành công hình ảnh những người lao động bình thường, tiêu biểu là anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh núi cao. Qua đó khẳng định vẻ đẹp của con người lao động và ý nghĩa của những công việc thầm lặng.

- Truyện đã xây dựng tình huống hợp lí, cách dẫn dắt câu chuyện tự nhiên, có sự kết hợp giữa tự sự, trữ tình với bình luận.

1. Cốt truyện và tình huống cơ bản của truyện.

- Lặng lẽ Sa Pa có cốt truyện đơn giản, chỉ là cuộc hội ngộ giữa bốn nhân vật gồm ông họa sĩ, cô kĩ sư, bác lái xe và anh thanh niên phụ trách trạm khí tượng.

- Qua cuộc hội ngộ của những con người "không có tên" ấy hiện ra chân dung con người lao động thầm lặng.

- Câu chuyện về cuộc hội ngộ chỉ diễn ra trong ba mươi phút, người họa sĩ chỉ kịp phác thảo bức chân dung của chàng thanh niên, của những con người đang cống hiến tuổi xuân, ngày đêm lặng lẽ làm việc. Chân dung ấy hiện ra qua sự giới thiệu của bác lái xe vui tính, qua sự quan sát, cảm nhận, suy ngẫm nhà nghề của bác họa sĩ, qua sự cảm nhận của cô gái trẻ và qua sự tự họa của chàng trai.

2. Nhân vật anh thanh niên.

- Anh thanh niên là nhân vật chính nhưng không xuất hiện từ đầu truyện mà chỉ hiện ra trong cuộc gặp gỡ với ông họa sĩ, cô gái trẻ, bác lái xe khi xe của họ dừng lại nghỉ. Nhân vật anh thanh niên hiện ra qua suy nghĩ đánh giá của các nhân vật còn lại.

- Hình ảnh anh thanh niên được soi rọi từ nhiều phía, làm nổi bật những nét đẹp đáng mến. Anh vượt qua mọi khó khăn gian khổ để hoàn thành nhiệm vụ.

- Hoàn cảnh sống và làm việc của anh là một mình trên núi cao hai nghìn sáu trăm mét, quanh năm suốt tháng với cỏ cây muông thú. Công việc của anh là "Đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động của mặt đất, tham gia vào việc dự báo thời tiết hằng ngày phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu".

- Anh là người có suy nghĩ đẹp, có quan niệm đúng đắn về hạnh phúc, về lẽ sống "Khi ta làm việc ta với công việc là đôi, sao lại gọi là một mình được, huống chi việc của cháu gắn liền với bao anh em đồng đội dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đấy nhưng nếu cất nó đi thì cháu buồn đến chết mất".

- Chàng trai ấy quan niệm về hạnh phúc là khi anh được "Góp phần phát hiện một đám mây khô giúp không quân ta bắn rơi máy bay Mỹ trên cầu Hàm Rồng". Anh thú nhận "Từ hôm ấy cháu sống thật hạnh phúc". Với anh hạnh phúc là được cống hiến cho cuộc đời.

- Anh vượt qua khó khăn gian khổ, sống một mình trên đỉnh núi cao trong sự cô đơn để làm nhiệm vụ. "Một giờ sáng" trời mưa tuyết, trong cái im lặng rợn người của Sa Pa "Một mình anh xách đèn đi ra vườn để đo chấn động của vỏ quả đất trên máy, báo về "nhà" góp phần dự báo thời tiết trong ngày". Đây là công việc đòi hỏi phải tỉ mỉ, có tinh thần trách nhiệm cao.

- Anh có lối sống đẹp:

+ Chỉ có một mình trên đỉnh núi cao anh vẫn sắp xếp cuộc sống ngăn nắp chủ động; trồng hoa, nuôi gà, tự học, tự đọc sách ngoài giờ làm việc.

+ Anh sống chân thành cởi mở, quan tâm đến mọi người, khao khát được nói chuyện với mọi người, quý trọng tình cảm của người khác. Anh gửi quà cho vợ bác lái xe, xúc động khi có khách lên thăm. Anh luôn khiêm tốn và thành thực, lúc nào cũng cảm thấy những đóng góp của mình là nhỏ bé. Vì vậy khi ông họa sĩ muốn vẽ chân dung anh, anh đã giới thiệu những người khác đáng khâm phục hơn.

- Dù chỉ xuất hiện trong một khoảng khắc ngắn của truyện, người đọc vẫn hình dung ra chân dung một nhân vật với những nét đẹp trong suy nghĩ, hành động, tình cảm, cách sống. Anh là người tiêu biểu cho tầng lớp thanh niên trong cuộc xây dựng đất nước ở nơi khó khăn gian khổ.

3. Nhân vật ông họa sĩ.

- Trong Lặng lẽ Sa Pa, nhân vật hầu như chỉ lặng lẽ nghe và suy ngẫm là người họa sĩ. Trước chàng trai trẻ trung yêu đời, hiểu và yêu công việc thầm lặng của mình, người hoạ sĩ nhận ra rằng Sa Pa, cái tên mà chỉ nghe đến "người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi" còn có những con người làm việc và lo nghĩ cho đất nước. Thoạt đầu, người họa sĩ đáp lại lời bác lái xe "Thích chứ, thích lắm. Thế nào tôi cũng về ở hẳn đấy. Tôi đã định thế. Nhưng bây giờ chưa phải lúc".

- Sau khi gặp chàng thanh niên, quan niệm của người họa sĩ đã thay đổi. Lúc chia tay, người họa sĩ già còn chụp lấy tay người thanh niên lắc mạnh và nói "Chắc chắn rồi tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh mấy hôm được chứ?".

- Đây không chỉ là sự thay đổi trong cái nhìn về Sa Pa mà còn là sự thay đổi trong quan niệm của một nghệ sĩ về cuộc sống, về cái đẹp.

4. Chất trữ tình trong tác phẩm.

- Chất trữ tình của tác phẩm toát lên từ vẻ đẹp của thiên nhiên Sa Pa thơ mộng:

+ "Những rặng đào, những đàn bò lang, cổ có đeo chuông ở các đồng cỏ trong thung lũng".

+ "Nắng bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của những cây từ kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng".

+ "Mây bị nắng xua, luồn cả và gầm xe", "những bông hoa đơn, thược dược vàng, tím, đỏ, hồng phấn, tổ ong, mọc ngay giữa mùa hè", "nắng mạ bạc con đèo, đốt cháy rừng cây, hừng hực như một bó đuốc lớn…

- Chất trữ tình toát lên từ vẻ đẹp tâm hồn của những con người trong truyện:

+ Anh thanh niên có suy nghĩ, lối sống, hành động đẹp.

+ Tâm hồn cô kỹ sư trẻ bừng dậy một tình cảm lớn lao đẹp đẽ khi gặp ánh sáng đẹp đẽ từ cuộc sống, tâm hồn anh thanh niên chiếu rọi. Cả ấn tượng hàm ơn khó tả trong lòng cô gái, không phải chỉ vì bó hoa anh thanh niên tặng mà còn vì "Một bó hoa này khác nữa, bó hoa của những háo hức, mơ mộng ngẫu nhiên anh thêm cho cô. Và còn vì một cái gì đó nữa lúc cô chưa kịp nghĩ kỹ".

+ Ông họa sĩ bừng lên khát khao sáng tác, trân trọng xúc động trước anh thanh niên.

-  Chất trữ tình tạo nên sự hấp dẫn của tác phẩm, làm cho truyện như một bài thơ. Chất thơ bàng bạc trong toàn truyện, từ phong cảnh đẹp đẽ thơ mộng của thiên nhiên vùng núi cao đến hình ảnh những người đang sống, làm việc trong cái lặng lẽ mà không hề cô độc bởi sự gắn bó của họ với cuộc đời, với mọi người, với đất nước.

5. Chủ đề tác phẩm.

- Truyện Lặng lẽ Sa Pa ca ngợi những con người vô danh, hằng ngày khiêm nhường, lặng lẽ cống hiến hết mình cho Tổ quốc một cách thầm lặng. Trong số những con người đó nổi bật lên hình ảnh anh thanh niên làm công tác khí tượng, tự giác vượt mọi khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ và sống đẹp, đem lại niềm vui cho mọi người.