I. Văn bản (SGK)

- Trong gian nan, vất vả của cuộc sống ở chiến khu, người mẹ càng dành cho con tình yêu thương thắm thiết, càng ước mong con khôn lớn, khỏe mạnh thành công dân của một đất nước tự do.

- Tác giả đã thể hiện tình yêu thương con của người mẹ trong bài thơ còn gắn liền với lòng yêu nước, với tinh thần chiến đấu của người mẹ miền Tây Thừa Thiên qua Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ bằng giọng điệu ngọt ngào, trìu mến.

1. Cách ngắt nhịp tạo nhịp điệu gì cho lời ru?

- Bài thơ có 3 khúc, mỗi khúc có hai khổ thơ đều mở đầu bằng lời ru của tác giả, kết thúc bằng lời ru của mẹ. Cách lặp đi, lặp lại, cách ngắt nhịp như thế tạo âm điệu dìu dặt vấn vương của lời ru, gợi vẻ nhịp nhàng của cánh nôi.

-  Mỗi khúc hát có sự lặp lại nhưng cũng có sự phát triển thể hiện đặc sắc tình cảm thiết tha, trìu mến của người mẹ giành cho con, mong con lớn khôn, khỏe mạnh, thành công dân tự do của nước nhà độc lập, thống nhất.

2. Phân tích hình ảnh người mẹ Tà Ôi trong bài thơ.

- Người mẹ Tà Ôi ru con ngủ, đồng thời làm công việc của kháng chiến, của cách mạng. Mẹ ru con trong khi mẹ giã gạo nuôi bộ đội. Mẹ ru con khi tỉa bắp, ru con trong khi chuyển lán, đạp rừng...

- Tình thương con luôn gắn liền với tình thương bộ đội, dân làng và tình yêu nước. Chính điều đó đã làm nên nét vĩ đại của người mẹ Tà Ôi.

3. Tình cảm của người mẹ đối với con ở câu thơ thứ hai.

"Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ con nằm trên lưng".

- Hai câu thơ vừa sử dụng phép so sánh, vừa sử dụng phép ẩn dụ, mặt trời của bắp là mặt trời của vũ trụ đem ánh sáng và sự sống cho muôn loài; còn "Mặt trời của mẹ" là em.

- Em là mặt trời của đời mẹ. Em mang ánh sáng, nguồn sống tinh thần đến cho mẹ, em là mặt trời nhỏ bé gần gũi thân thương ngay trên lưng mẹ. Hình ảnh khắc họa tình cảm sâu đậm của tình mẫu tử.

4. Ước vọng của người mẹ qua những khúc ru.

- Qua khúc hát ru cho thấy tình cảm của mẹ đối với con là tình yêu đằm thắm lớn lao. Mẹ yêu con, mong con khôn lớn trưởng thành, mong con được sống trong hòa bình. Tình yêu con tha thiết biến thành lời ru với những ước mơ dịu ngọt.

- Mẹ giã gạo nên mẹ mơ con lớn "Vung chầy lún sân" giã những hạt gạo trắng ngần.

- Mẹ địu con ra trận nên mẹ mơ thấy Bác Hồ, mơ thấy đất nước thống nhất, Bắc Nam sum họp và "Mai sau con lớn làm người tự do".

- Tình cảm và khát vọng của người mẹ ngày càng lớn rộng, ngày càng đi từ riêng đến chung, từ quê hương tới đất nước.

5. Ý chí của nhân dân trong những khúc ru.

- Tình yêu con của người mẹ gắn liền với tình yêu bộ đội, yêu buôn làng gian khổ, yêu đất nước. Tình cảm riêng chung đã hòa làm một.

- Những mong ước của mẹ cũng là mong ước cho con, cho làng, cho đất nước, mong con lớn giã gạo nuôi bộ đội, phát rẫy nuôi làng và cầm súng ra trận, cả gia đình ra trận, cả đất nước ra trận.

- Vì độc lập tự do của dân tộc. Mẹ là mẹ chiến sĩ, mẹ là chiến sĩ, mẹ là người mẹ Việt Nam anh hùng.

II. Luyện tập

- Yếu tố miêu tả trong bài thơ khiến bức tranh đời sống của người dân ở chiến khu Trị - Thiên thời chống Mĩ chân thực hơn:

+ Họ hăng say lao động, sản xuất phục vụ cho cuộc chiến đấu, vượt qua nhưng gian khổ, vất vả: "mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội", "mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi", " mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi", "lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ".

+ Họ góp phần vào cuộc chiến đấu bảo vệ quê hương, họ cầm súng chiến đấu "mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng", "anh trai cầm súng, chị gái cầm chông", "mẹ địu em đi để giành trận cuối".