I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận phân tích

1. Ý cơ bản của đoạn trích (SGK)

Bản chất vô liêm sỉ, bẩn thỉu, bần tiện, tàn nhẫn của Sở Khanh trong Truyện Kiều, hắn là kẻ đại diện cho cho sự đồi bại trong xã hội Truyện Kiều.

2. Các chi tiết phân tích

Tác giả đã đưa ra các luận cứ làm sáng tỏ cho luận điểm (các yếu tố được phân tích).

+ Sở Khanh sống bằng nghề đồi bại, bất chính.

+ Sở Khanh là kẻ đồi bại nhất trong những kẻ làm cái nghề đồi bại bất chính đó. Hắn giả làm người tử tế để đánh lừa người con gái ngây thơ, hiếu thảo; trở mặt một cách trâng tráo; thường xuyên lừa bịp, tráo trở.

+Sở Khanh vừa vờ làm nhà nho vừa vờ làm hiệp khách.

+Sở Khanh vờ yêu Kiều để đánh lừa Kiều để nàng bị đánh đập.

3. Sử dụng thao tác tổng hợp

Thao tác phân tích kết hợp chặt chẽ với tổng hợp: Từ việc làm rõ những biểu hiện lừa bịp, bần tiện, tráo trở của Sở Khanh để khái quát bản chất của nhân vật cũng là sự đồi bại của xã hội đương thời.

4. Đối tượng phân tích trong văn nghị luận

- Lập luận phân tích là chia nhỏ đối tượng cần phân tích ra thành các yếu tố, bộ phận để xem xét. Từ đó khái quát nên bản chất của đối tượng.

- Mục đích:

+ Nhằm thấy được bản chất, mối quan hệ, giá trị của đối tượng được phân tích.

+ Phân tích để phát hiện ra mâu thuẫn hay đồng nhất của sự việc, sự vật; giữa lời nói và việc làm; giữa hình thức và nội dung…

5. Yêu cầu phân tích

- Phân tích thường gắn liền với tổng hợp, đây là bản chất của thao tác phân tích trong văn nghị luận.

 - Khi phân tích bao giờ cũng phải kết hợp giữa nội dung với hình thức.

II. Cách phân tích

- Phân tích cần dựa trên những tiêu chí, quan hệ nhất định (quan hệ giữa các yếu tố tạo nên đối tượng, quan hệ nhân quả, quan hệ giữa đối tượng với các đối tượng liên quan, quan hệ giữa người phân tích với đối tượng phân tích).

Phân tích cần đi sâu vào từng mặt, từng bộ phận nhưng phải lưu ý đến quan hệ giữa chúng với nhau, cần khái quát để rút ra bản chất chung của đối tượng.

- Phân chia dựa trên cơ sở quan hệ nội bộ trong bản thân đối tượng - những biểu hiện về nhân cách bẩn thỉu, bần tiện của Sở Khanh.

- Phân tích kết hợp chặt chẽ với tổng hợp: Từ việc phân tích làm nổi bật những biểu hiện bẩn thỉu, bần tiện mà khái quát nhân vật cũng là hiện thực bức tranh về nhà chứa, tính đồi bại trong xã hội đương thời

+ Phân tích theo quan hệ nội bộ đối tượng, quan hệ kết quả - nguyên nhân, quan hệ nguyên nhân - kết quả.

+ Phân tích theo quan hệ nguyên nhân - kết quả, quan hệ nội bộ của đối tượng, phân tích kết hợp chặt chẽ với khái quát tổng hợp.