Văn bản (SGK).

1. Lời nói của em bé gồm hai phần có nhiều nét giống nhau.

a). Hãy chỉ ra những điểm giống nhau và khác nhau (về số dòng thơ, về cách xây dựng hình ảnh, về cách tổ chức khổ thơ...) giữa hai phần và phân tích tác dụng của những chỗ giống nhau và khác nhau ấy trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ.

- Trừ cụm từ “Mẹ ơi”, hai phần đều giống nhau về trình tự tường thuật:

+ Lời rủ rê.

+ Lời từ chối và lí do từ chối.

+ Em bé đưa ra trò chơi do mình sáng tạo.

Trong lí do từ chối của em bé đã thể hiện được tình cảm con dành cho mẹ nhưng thông qua trò chơi do con sáng tạo ra, tình thương yêu ấy mới nổi bật.

“Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta là bầu trời xanh thẳm...

Con là sóng và mẹ sẽ là bến bờ kì lạ,

Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ”.

- Trình tự tường thuật ở hai phần tuy giống nhau nhưng ý và lời không trùng lặp. Cả mây và sóng đều là những cảnh vật tự nhiên hấp dẫn không giống nhau. Cả hai trò chơi do em bé sáng tạo ra cũng khác nhau. Hình ảnh mẹ, tấm lòng mẹ cùng hiện ra qua lời con trẻ nhưng ở phần hai thấm đượm rõ nét hơn, da diết hơn.

b). Giả thiết không có phần thứ hai thì ý thơ có được trọn vẹn và đầy đủ không?

- Mây và sóng cũng có thể xem là lời thổ lộ tình cảm của em bé với mẹ. Lời thổ lộ đó tự nhiên, liền mạch.

- Sự thổ lộ tình cảm của em bé không phải trong tình huống thông thường mà trong tình huống có thử thách và không chỉ xảy ra một lần. Chính vì thế, đến phần thứ hai thì ý thơ mới trọn vẹn, tình thương yêu mẹ của em bé mới được thể hiện đầy đủ.

2. Xác định vị trí của dòng thơ "Con hỏi: ..." ở mỗi phần.

(Gợi ý: Hãy lí giải vì sao em bé chưa từ chối ngay lời mời gọi của những người sống "trên mây" và những người sống "trong sóng").

- Ở mỗi phần, khi những người sống “trên mây” và những người sống “trong sóng” rủ rê, chú bé đều hỏi lại:

“Con hỏi: “Nhưng làm thế nào mình Lên đó được?".

“Con hỏi: “Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?".

- Chú bé đặt câu hỏi và những người kia đã trả lời, hướng dẫn, nếu chú bé từ chối ngay lời rủ rê thì có vẻ không thực tế vì đứa trẻ nào cũng ham chơi. Khi nghe lời mời gọi rủ rê, lần nào em cũng băn khoăn vì bị lôi cuốn. Thế nhưng, tình yêu thương mẹ đã chiến thắng. Chỉ cần nghĩ đến việc mẹ đang đợi ở nhà, mẹ không muốn em đi chơi là bé từ chối những lời rủ rê mời gọi dù những trò chơi đó rất hấp dẫn.

3. Hãy so sánh những cuộc vui chơi của những người "trên mây" và "trong sóng" giữa thế giới tự nhiên và những trò chơi của "mây và sóng" do em bé tạo ra. Sự giống nhau cũng như sự khác nhau giữa các cuộc chơi đó nói lên điều gì?

- Tuy không nhận lời để được nhấc bổng tận tầng mây và được sóng nâng đi nhưng em bé vẫn yêu mây và sóng, vẫn hòa hợp được tình yêu thiên nhiên và tình mẫu tử trong trò chơi sáng tạo của mình. Trong trò chơi đó, chính bé biến thành mây, rồi thành sóng, còn mẹ thành “mặt trăng” và “bến bờ kì lạ”.

- So với những cuộc vui chơi của những người “trên mây” và “trong sóng" giữa thế giới tự nhiên, những trò chơi của "mây và sóng” của em bé hay và thú vị hơn. Chính em biến thành mây và có mặt trăng, hiện thân của mẹ để cùng sống dưới một mái nhà. Em biến thành sóng và có “bến bờ kì lạ” hiện thân của mẹ, luôn bao dung rộng mở, tiếp đón em “lăn, lăn mãi vào lòng”.

4. Hãy chỉ ra những thành công về mặt nghệ thuật của bài thơ trong việc xây dựng các hình ảnh thiên nhiên (chú ý các hình ảnh mây, trăng, sóng, bờ biển).

- Mây, trăng, sóng, bờ biển, bầu trời... là những hình ảnh thiên nhiên quen thuộc với mọi người. Tất cả những hình ảnh đó trong bài thơ đều do chú bé tưởng tượng ra. Đó là hình ảnh đẹp, lung linh, kì ảo. Những người sống trên mây, sống trong sóng là những nhân vật thần kì của cổ tích... rất gần gũi thân thuộc với tuổi thơ.

- Những hình ảnh đó tuy lung linh kì ảo nhưng cũng rất sinh động và chân thực. Tất cả được nhà thơ miêu tả với những hình dáng, hoạt động, âm thanh, màu sắc phù hợp.

5. Phân tích ý nghĩa của câu thơ "Con lăn, lăn, lăn mãi... ở chốn nào".

- Những hình ảnh thiên nhiên trong bài thơ đều mang ý nghĩa tượng trưng. Bến bờ kì lạ là biểu tượng của tấm lòng mẹ bát ngát bao dung. Đem tình mẹ con so sánh với mây, trăng, sóng, biển, bờ bến… nhà thơ đã nâng cao tình cảm đó lên ngang tầm vũ trụ.

- “Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ.

Và không ai trên thế gian này biết rnẹ con ta ở chốn nào”.

Hai mẹ con ở khắp mọi nơi không gì có thể chia cách, tách rời, phân biệt được. Tình mẹ con mãi là thiêng liêng, bất diệt.

6. Ngoài ý nghĩa ca ngợi tình mẹ con, bài thơ còn có thể gợi cho ta suy ngẫm thêm điều gì nữa?

- Ngoài ý nghĩa ca ngợi tình mẹ con, bài thơ còn có thể gợi cho người đọc suy ngẫm thêm bao điều khác.

-  Muốn từ khước những cám dỗ và quyến rũ trong cuộc đời, con người phải có điểm tựa vững chắc. Tình mẹ con là một trong những điểm tựa đó.

-  Hạnh phúc không phải ở “trên mây” cao vợi, hay “trong sóng” xa xôi mà hạnh phúc ở ngay trong cuộc sống trần thế và do chính con người chúng ta tạo dựng nên.