I. Tiểu dẫn

- Nguyễn Đình Thi là nhà thơ từ những năm đầu chống Pháp, thơ của Nguyễn Đình Thi có giọng điệu riêng, vừa tự do, phóng khoáng vừa hàm súc, sâu lắng. Ông có nhiều tìm tòi theo xu hướng hiện đại về hình ảnh, nhạc điệu.

- Tác phẩm tiêu biểu: Người chiến sĩ (1956).

II. Văn bản (SGK)

Bài thơ có những đoạn được lấy từ bài Sáng mát trong như sáng năm xưa (sáng tác năm 1948) và Đêm mít tinh (sáng tác năm 1949) và hoàn thành vào năm 1955.

1. Phần đầu của bài thơ (từ đầu đến câu “Những buổi ngày xưa vọng nói về")

- Khởi đầu là những cảm nhận tinh tế trong một sáng mùa thu gợi nỗi nhớ về Hà Nội với màu sắc, không gian, hương vị đặc trưng: Phố dài, thềm nắng, tiết trời chớm lạnh… Nhân vật "tôi" chuyển từ trạng thái buồn man mác khi phải rời xa quê hương sang vui sướng vì tầm nhìn đã được rộng mở khoáng đạt.

- Đất nước với những hình ảnh tươi đẹp, yên bình, con người mang trong mình tinh thần tự hào, tình yêu sâu đậm với mảnh đất của cha ông.

2. Phần cuối (đoạn còn lại)

-  Từ niềm vui sướng rộn rã, khổ thơ trở nên hùng hồn, đanh thép, nêu lên tội ác của giặc bằng những hình ảnh đau thương:

"Những cánh đồng quê chảy máu

Dây thép gai đâm nát trời chiều”.

- Kẻ xâm lược đã hủy hoại cuộc sống yên bình của người dân, những tội ác của chúng đã khiến cho những con người hồn hậu yêu thương đã biến thành những người cháy bỏng căm thù. Sự đổi thay của đất nước được thể hiện qua những chặng đường đấu tranh của dân tộc.

- Hình ảnh đất nước đau thương trong vòng dây thép gai của địch và sự căm hờn đối với kẻ xâm lược đã biến thành sức mạnh đấu tranh, ý chí kiên cường bất khuất của nhân dân ta.

- “Khói nhà máy... ánh bình minh" là hình ảnh củng cố niềm tin mãnh liệt vào tương lai, vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, tự do.

3. Hình ảnh, nhịp điệu của bài thơ

- Trong lời thơ, nhịp thơ, như có âm thanh rầm rập của bước chân ra trận, sự sục sôi của ý chí quyết chiến, quyết thắng. Hình ảnh đất nước bước từ trong bóng tối ra ánh sáng, từ nỗi đau đến niềm vui được tác giả miêu tả qua những lời thơ đầy kiêu hãnh, tự hào. Đất nước vụt lớn, đứng dậy trong hào hùng, vinh quang. Những câu thơ tràn ngập âm hưởng sử thi, giàu sắc thái thần thoại, huyền thoại.

- Bài thơ được làm theo thể thơ tự do, câu thơ dài ngắn khác nhau, nhịp điệu lúc nhanh, lúc chậm, kết hợp với những hình ảnh khái quát giúp tác giả khắc họa bức tượng đài đẹp đẽ, sống động về hình ảnh đất nước.