I. Khái niệm

1. Tự sự:

- Tự sự (kể chuyện) là phương thức trình bày một chuỗi sự việc, từ sự việc này đến sự việc kia và cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa.

- Trong văn bản tự sự, mỗi sự việc được diễn tả bằng lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật trong quan hệ với nhân vật khác.

- Sự việc tiêu biểu dẫn dắt câu chuyện và tô đậm đặc điểm, tích cách nhân vật, tạo ra sự hấp dẫn, lôi cuốn. Sự việc tiêu biểu góp phần quan trọng hình thành cốt truyện.

2. Chi tiết:

- Mỗi sự việc có thể có nhiều chi tiết.

- Chi tiết là tiểu tiết của tác phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng.

- Chi tiết có thể là một lời nói, một cử chỉ và hành động của nhân vật hoặc một sự vật, một hình ảnh thiên nhiên, một nét chân dung…

II. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu

1. Đọc truyện "An Dương Vương và Mị Châu, Trong Thủy” và trả lời các câu hỏi.

a). Truyện kể về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước (xây thành, chế nỏ); tình vợ chồng giữa Mị Châu và Trọng Thủy; tình cha, con giữa An Dương Vương và Mị Châu.

b). Hai chi tiết mở ra bước ngoặt, sự việc mới, tình tiết mới. Nếu thiếu những chi tiết này câu chuyện sẽ kết thúc, không còn ý nghĩa.

+ Nếu Trọng Thủy không than phiền thì tác giả dân gian khó mà miêu tả chi tiết Trọng Thủy theo dấu lông ngỗng truy đuổi cha con Mị Châu.

+ Câu chuyện giảm sự hấp dẫn, không còn là bi tình sử Mị Châu - Trọng Thủy khi thiếu chi tiết Mị Châu rắc lông ngỗng trên đường trốn chạy để đánh dấu và dẫn đến kết cục đau lòng.

2. Tưởng tượng chi tiết về người con trai của lão Hạc trong tác phẩm cùng tên trở về sau Cách mạng tháng Tám 1945.

- Khi biết tin cha đã mất, anh tìm gặp ông giáo và theo ông đi viếng mộ cha.

- Ở nghĩa địa, đứng trước ngôi mộ thấp, bé; anh thắp hương cúi đầu, đôi mắt đỏ hoe, miệng mếu máo như muốn khóc.

- Anh rì rầm muốn nói với cha nhiều điều. Người cha hiền lành lúc nào cũng quan tâm tới con, đã khổ sở cả một đời vì con.

- Bên cạnh, mắt ông giáo cũng ngấn lệ.

III. Luyện tập

1. Đọc văn bản Hòn đá xù xì (SGK) và trả lời câu hỏi.

- Nếu bỏ sự việc "hòn đá xấu xí được phát hiện" thì truyện sẽ không có vấn đề, nghĩa là không còn gì để kể.

- Rút ra bài học về cách lựa chọn: Phải tìm được những sự vật và chi tiết quan trọng nhất, có tác dụng làm nổi bật chủ đề, tô đậm tính cách nhân vật và nhấn mạnh cảm xúc của người viết (kể).

2. Đọc đoạn trích Uy-lít-xơ trở về và cho biết:

- Trong đoạn trích, Hô-me-rơ kể chuyện nàng Pê-nê-lốp thử thách chồng bằng bí mật chiếc giường và nhận ra chồng mình một cách thông minh và cảm động.

- Ở phần cuối của đoạn trích có một sự việc quan trọng: Hô-me-rơ đã tưởng tượng ra cảnh "người đắm tàu" để so sánh với tâm trạng của Pê-nê-lốp khi nhận ra chồng mình. Đây là một thành công trong nghệ thuật kể chuyện sử thi của Hô-me-rơ vì chi tiết này lột tả được tâm trạng, bản chất của nàng Pê-nê-lốp, gây được cảm xúc mạnh mẽ cho người đọc.