I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

- Muốn làm tốt bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí, ngoài các yêu cầu chung đối với mọi bài văn, cần chú ý vận dụng các phép lập luận giải thích, chứng minh, phân tích tổng hợp.

Đọc các đề bài đã cho và trả lời câu hỏi.

Đề 1. Suy nghĩ từ truyện ngụ ngôn Đẽo cày giữa đường.

Đề 2. Đạo lí Uống nước nhớ nguồn.

Đề 3. Bàn về tranh giành và nhường nhịn.

Đề 4. Đức tính khiêm nhường.

Đề 5. Có chí thì nên.

Đề 6. Đức tính trung thực.

Đề 7. Tinh thần tự học.

Đề 8. Hút thuốc lá có hại.

Đề 9. Lòng biết ơn thầy, cô giáo.

Đề 10. Suy nghĩ từ câu ca dao:

“Công cha như núi Thái Sơn,

 Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”.

a). Các đề bài trên có điểm gì giống nhau? Chỉ ra sự giống nhau đó.

- Các đề 1, 3 và 10 là đề có mệnh lệnh. Các đề còn lại là đề mở. Tất cả các đề đều đề cập đến một vấn đề thuộc phạm trù đời sống tinh thần, đạo đức.

b). Ví dụ một vài đề tương tự như:

Lòng nhân ái; tính dối trá; thói ghen ghét…

II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “Uống nước nhớ nguồn”.

1. Tìm hiểu đề và tìm ý.

- Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.

- Nêu suy nghĩ về câu tục ngữ. Giải thích nghĩa đen, nghĩa bóng. Nội dung câu tục ngữ thể hiện truyền thống đạo lí gì của người Việt…

2. Lập dàn bài.

- Mở bài: Tư tưởng chung của câu tục ngữ.

- Thân bài:

+ Giải thích nội dung câu tục ngữ.

+ Đánh giá nội dung câu tục ngữ.

- Kết bài:

+ Khẳng định truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

+ Ý nghĩa của câu tục ngữ đối với thời điểm hiện nay.

III. Luyện tập

Lập dàn ý cho đề 7 ở mục I: Tinh thần tự học.

- Mở bài:

Trong nhà trường, ngoài việc tiếp thu kiến thức do các thầy cô truyền đạt, học sinh cần có phương pháp tự học.

- Thân bài:

+ Giải thích:

"Tự học" là tự vạch ra kế hoạch, tự đặt ra biện pháp để giúp cho việc học tốt hơn.

"Tự học" là phần chuẩn bị ở nhà trước khi vào lớp tốt hơn.

+ Chứng minh: Trong thực tế có nhiều gương tự học đã thành tài.

+ Phê phán: Những người lười học, xem việc học là khổ sở, là bắt buộc nên chán học, lười học.

+ Đánh giá:

+ Việc tự học ở nhà của học sinh thường là soạn bài, làm bài, học bài, xem trước bài mới.

+ Học sinh lên kế hoạch cho mình, học vào lúc nào, học những gì? Cái gì trước, cái gì sau.

+ Học sinh chuẩn bị bài trước khi vào lớp sẽ dễ hiểu bài hơn, đồng thời tạo ra hứng thú hơn trong việc học.

+ "Tự học" là biện pháp giúp học sinh tự tìm hiểu kiến thức.

+ "Tự học" là phương pháp mới giúp học sinh năng động hơn trong học tập, thể hiện năng lực tư duy sáng tạo, biết sắp xếp công việc khoa học, biết làm chủ.

- Kết bài:

+ Tinh thần tự học giúp con người nâng cao kiến thức, tự làm chủ, tự đặt ra kế hoạch trong học tập.

+ Tinh thần tự học rất cần cho tất cả mọi người.

+ Mỗi học sinh cần đề ra cho mình biện pháp tự học.